Ivo Vojnović

»IVO VOJNOVIĆ«, članak prvi put objavljen u Književnoj republici, 1924, knj. I, br. 4. Pretiskan je u knjizi Iz naše književne krčme (Sarajevo 1983). U duhu pamfletske fraze, mjestimice produbljene argumentacijom i pojedinačnom deskripcijom, Krleža analizira »književni i društveni materijal« važan za ocjenu Vojnovića. Moto iz Hrvatske književne laži uvodno određuje Vojnovićevu pripadnost (historijskom) »dekoracijskom« kontekstu, a odmah potom K. utvrđuje da Vojnović nije »nikakav književnik, nego književnički amater i diletant«: njegova rečenica motiv je samoj sebi, »znanja uopće nema« jer mu nedostaje »ustaljena i točna predodžba«, jezik mu je »recitatorski plitak, lažan i prazan«, bez »svoje unutrašnje dimenzije«. On je, smatra K., »dekorater praznine i loš stilist«, »jer piše, a nema što da kaže«, a pozitivno bi se tek mogla odrediti njegova uvjetna stilska progresivnost u »trobojno vrijeme osamdesetih godina«. Kao dokaz da Vojnović nije »nacionalan pjesnik«, K. navodi aristokratsku reakcionarnost te »apsihologičnost« i odsutnost bilo kakve »idejne osnove« u njegovu djelu. Moralni lik »grofa koji to nije« ruši se godinama: dok se piše da je »Vojnović prisvojio pedeset hiljada tuđega novca i to još opredjeljenoga za stradajuće općine«, te zbog toga bio »izbačen iz službe«, a on o tome šuti, na Krležu cijela stvar »djeluje porazno«, jer ga je zbog »nacionalnog stradanja« svojedobno isticao (Jedna dekorativna laž Sloboda, 1917, 16). Zaključujući o Vojnoviću kao o »grdnom Minusu«, problem vidi u »sredinama što takve apostole rađaju«. Vraćajući se kasnije višekratno Vojnoviću (osječko predavanje, O našem dramskom repertoaru), K. je razradio tezu o »uvjetnoj progresivnosti« njegova stila, ali ovdje skiciranu dominantno negativnu projekciju Vojnovićeve pojave nije napustio.