Lenjinizam na moskovskim ulicama

»LENJINIZAM NA MOSKOVSKIM ULICAMA«, putopisni tekst objavljen kao »putna impresija« pod naslovom Lenjinizam na ulicama unutar veće cjeline Današnja Moskva u Obzoru, 26. IX. 1925, zatim uvršten u knjigu Izlet u Rusiju (Zagreb 1926). Tekst koji počinje reminiscencijom na lektiru Tolstojeva Rata i mira s citatom koji se odnosi na Napoleonov ulazak u Moskvu, u cjelini je posvećen kultu prije godinu dana umrloga vođe koji označuje, nakon dehijerarhizacije Moskve što ju je provela revolucija, stvaranje nove hijerarhije, obnavljanja mita o Moskvi kao »Trećem i Posljednjem Rimu«. Prvi je dio teksta posvećen dojmovima o svenazočnosti ikonizirana Lenjina na moskovskim ulicama, »industrijalizovanom kultu mrtvoga Lenjina« koji »dominira vanjskim oblicima ruske prijestolnice«, s naglašenim motivima propagande »bezbožništva« s jedne strane i stvaranja nove religije s druge, a drugi je dio posvećen dojmu »privremenog modela Mauzoleja po projektu akademika arhitekta Ščuseva«, pri čemu i Krleža ističe »asirski kubus« na koji se taj model poziva, a kojemu se suprotstavljala ruska avangarda oko časopisa LEF. Fragment koji se odnosi na mauzolej izgrađen je i na poredbi s Napoleonovom grobnicom u Dôme des Invalides. Završni je pak dio koncentriran oko dojmova iz bivšeg »Engleskog kluba«, poznatoga iz Rata i mira, a sadašnjeg Muzeja revolucije, pa se tako vezuje za završno poglavlje prvotnog izdanja Izleta u Rusiju - U Muzeju Ruske revolucije. Primjetna ironija prema komercijalizaciji Lenjinova lika koji je postao »anzihtskartom i mjenicom, obligacijom, reklamom i stranačkim programom«, a koja samo gdjekad prelazi u patetični izričaj, sukladna je opoziciji ruske avangarde, očitovanoj u uvodniku LEF-a (1924, 1) Ne torgujte Leninym!, izuzetom u raspačavanim primjercima, i Malevičevu neobjavljenom tekstu u povodu Lenjinove smrti.