MIOČINOVIĆ, Mirjana

MIOČINOVIĆ, Mirjana, teatrolog (Beograd, 23. XII. 1935). Opću književnost s teorijom književnosti diplomirala na Filološkom fakultetu u Beogradu, gdje je i doktorirala 1975. disertacijom o kazališnim teorijama A. Artauda. Do odlaska u mirovinu (1991) predaje povijest jugoslavenskoga kazališta i drame na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Priredila teorijske zbornike Rađanje moderne književnosti -drama (1975) i Moderna teorija drame (1981) te nekoliko knjiga dramskih tekstova, objavila teatrologijske knjige Eseji o drami (M. Krleža, M. Crnjanski, M. Nastasijević, A. Popović), 1975; Pozorište »Alfred Žari« - poetika, 1975; Surovo pozorište (poreklo, eksperimenat i Artoova sinteza), 1976; Pozorište i giljotina (Rasprave o drami), 1990.

Na Krležin dramski rad osvrće se u nekoliko tekstova, a posvećuje mu i dvije opsežne studije. U iscrpnom prikazu »Krležina dramskog kruga« pridržava se »uobičajene podele« njegove dramatike na »simbolističko-ekspresionističku, prelaznu i realističku fazu« te unutar takve klasifikacije traži »opravdanje za tu podelu«, a »komade iz svakog od pomenutih ciklusa« promatra »u svetlu odgovarajućih evropskih pozorišnih pojava i pokreta s kojima se oni mogu usaglasiti«, ne radi »dokazivanja uticaja raznih škola i stvaralaca na Krležu«, nego propitivanja njegove uklopljenosti u »tokove evropskog senzibiliteta«. Tako dramolete Maskeratu i Salomu drži bližima »blokovskoj dramaturgiji i njegovoj teoriji 'transcendentalne ironije'« nego Maeterlinckovu ili Wildeovu simbolističkom teatru; o ekspresionističkim dramama (»oratorij« Kristofor Kolumbo, »drama postaja« Michelangelo Buonarroti, »integralni spektakl« Kraljevo, »masovni prizor« Hrvatska rapsodija te »igra snova« Adam i Eva) sudi da su, slično suvremenim njemačkim dramama, »drame pobune«, »velikih individualnosti«, »utopijskih traženja«, »vertikalnih uzleta« i »dinamike haosa«, ali iznimne po otklanjanju strindbergovskoga i ekspresionističkoga ispovjednog tona; ustvrđuje kako drame »prelaznog perioda« (Golgota, U logoru, Vučjak) čuvaju neke elemente prijašnje »dramske tehnike« uz istodoban tematski »raskid s prvim periodom« te prijelaz na »direktno imenovanje stvari« i »dramaturgiju sumnje« u iznimne ličnosti, a novum je i uvođenje »psihološke dimenzije« koja je ponajviše pridonijela Krležinoj zamjeni »ekstatičnih jednočinki« višečinskim dramama »anabaze« i »psihološkog sazrevanja ličnosti«; Gospodu Glembajeve, U agoniji i Ledu prikazuje, pak, kao »tri čina jedne velike drame« koja se temelji na ibsenovskom i strindbergovskom »mehanizmu demistifikacije« pri čemu »dijalog postaje organski elemenat radnje, na način na koji je to već bio u antičkoj tragediji«, a Areteja drži povratkom na »prometejske motive pobune protiv reda stvari« i »zatvaranjem Krležina dramskog kruga« naviještenim već »simboličnim i simbolističkim rečitativom« Prve dame u posljednjem činu Lede.

U studiji o »tri drame«, kojoj je svrha »sačinjavanje neke vrste inventara ideja« i »rekonstrukcija piščevog pogleda na svet«, ponajveću pozornost posvećuje drami U logoru, zapostavljenoj u prethodnoj studiji. Filozofski i dramaturški veoma dobro utemeljenu i konzistentnu strukturalističku analizu te drame organizira oko Horvata kao neprijeporna »subjekta jedne nametnute radnje« te njegovih odnosa s Gregorom, Walterom, Pubom i Podravcem i položaja u »jednoj tipičnoj 'egzistencijalističkoj situaciji' sa saznajnim efektima koji bi mogli ući u arsenal osnovnih egzistencijalističkih filozofema«; »dominantnu poruku komada« formulira kao »dramatičnu nepodudarnost (kolektivnog) programa i (individualne) etike«, dakle kao nepomirljivu opreku između Horvata (kestlerovskog »Jogija«, »individualista« i »dekadenta«) i Gregora (»Komesara«, »čoveka kolektivnog programa« i pobjednika u tom sukobu). Iz natuknice o tome da »sukob Horvat/Gregor ulazi u red onih neverovatnih koincidencija literatura - piščeva intima, gde literatura prethodi iskustvu« daje se zaključiti kako dramu U logoru čita kao anticipaciju Krležina razlaza s J. Brozom. U fragmentu posvećenom Vučjaku riječ je o Krležinu odnosu spram »mitologije sela«, smislu Horvatova bijega iz grada i njegovim »dramaturškim posledicama«, a na primjeru Golgote istražuje se odnos »vođa/masa«.

Dvije studije M. Miočinović analitičnošću, širinom obzora, akribijom, utemeljenošću i argumentiranošću sudova nadilaze ponajveći dio znanstvenih i stručnih tekstova o Krležinoj dramatici te se ubrajaju u temeljne krležološke radove.

BIBL. M. M.: Evropsko pozorište od naturalizma do nadrealizma, Književna istorija, 1973, 22; Krležin dramski krug, Miroslav Krleža (zbornik), Beograd 1967; Tri Krležine drame, Forum, 1982, 10-12.

LIT.: S. Lasić, Mladi Krleža i njegovi kritičari (1914-1924), Zagreb 1987; isti, Krležologija ili povijest kritičke misli o Miroslavu Krleži, V-VI, Zagreb 1993.

B. Sen.