Mizerere Tebi, Jeruzalem

»MIZERERE TEBI, JERUZALEM«, balada prvi put objavljena u romanu Na rubu pameti (Zagreb 1938) u kajkavskom poglavlju (IX) Lamentacija Valenta Žganca zvanog Vudriga, a drugi put u Dijalektičkom antibarbarusu (Pečat, 1939, 8-9) zajedno s još četiri balade (Strašilo straši gleb europejajnjski, Gumbelijum roža fino diši, Galženjačka, Nenadejano bogčije zveličenje); potom je uvrštena u II. izdanje zbirke Balade Petrice Ke-rempuha (Zagreb 1946). Ima osamnaest dvostiha dvanaesteračke ritmičke osnovice, jer na dvostihe se može podijeliti i uvodni katren, koji ima uglavnom vizualno-grafičku funkciju. U romanu ta balada produbljuje i upotpunjuje njegovu najekspresivniju, kajk. dionicu kojom se u obliku monologa afirmira pučka, domobransko-rebelska svijest i vizija pučkog protagonista. Međutim, njezin samostalni knjiž. vitalitet otkriva se u zbirci, gdje ta lamentacija, izdvojena iz konteksta ironijsko-sarkastične opservacije, poprima karakter spontanoga emotivnog iskaza, ne zazirući od ljudskog plača i jauka kao izraza potpune nemoći. Odjekuje u toj baladi glas biblijskih tužaljki i naricaljki nad propašću legendarnog Grada kao simbola čitava svijeta, no odjekuje i glas narodnih pučkih naricaljki pred smakom svijeta. Za iskaz toga glasa, koji se javlja s pozicija društvene, socijalne i hijerarhijske inferiornosti, no koji uz vlastitu sudbinu iskreno oplakuje i sudbinu ljudskog roda pred njegovim profetski iskazanim završetkom, autor je pronašao ritmički adekvatan ton tužaljke i dinamički auditivan stih bogate onomatopeičnosti, aliteracijske i asonantne zvučnosti i ekspresivnosti. Tome posebice pridonosi i rimarij (leoninske i uzastopne rime, grozdovi rima) pa je tako ostvaren leksički raznovrstan izbor, uz ostalo i ritmičko-akustičkom dinamikom brojnih glagolskih priloga, a koji je primarno u funkciji makabričnih slika agonije i apokalipse, slika ljudskoga gliba i kala. Od pojedinačne i konkretnim vremenom potaknute vizije svijeta, koji se rasipa pod teretom svoga pogrešnog ustrojstva i negacije svega ljudskoga, balada postupno prerasta u opću sliku agoničnog rasula u kojemu pod »rascufanim nebesima« trajno ostaje osamljeni čovjek tražeći uzalud diogenovskom sviješću neko drugo, pravo ljudsko lice. Naturalističkom slikom animalističkog obličja svijeta (»kusa kervava rastergali ku su«) kao i ekspresivnom slikom moralnog pada i sloma čovječanstva (»luctvo se ftaple v sramoti i v gnusu«), K. nije izrazio samo svoju projekciju već je uz nju dao i moralnu objekciju kojom efektno završava tu baladu.