Plač majke Jevrope

»PLAČ MAJKE JEVROPE«, tekst u formi narodne pjesme, objavljen u Novom listu, 21. XI. 1937. To je izdanje novina bilo zaplijenjeno. Objavljen je potom u okviru polemike Dijalektički antibarbarus (Pečat, 1939, 8-9). Neuobičajena forma izraz je Krležina napora da se u književnosti »za tendenciju nađe pravi akcenat koji govori iskreno, i iz srca i na naš sljepački način narodne pjesme«. Pjesma nastaje u okolnostima iznimno teškoga vremena 1937, potaknuta događajima i zlim slutnjama pred II. svj. rat. Događaji su tek vidljiv izraz, rezultat neuništive nemani »gluhonijeme ljudske pameti«. Sve međutim, i ono što konotira neku konkretnu onodobnu situaciju, natkriljuje krajnje pesimistična spoznaja o čovjeku (»čovjek zv’jer je, naj-zvjerskija neman, od čovjeka veće zvijeri nema«). Gorka lamentacija nad čovjekom i njegovim osobinama prerasta u sarkazam što ga potiče i odabrani deseterački stih te leksik narodne pjesme. I »bijela Jevropa« metafora je tek života shvaćena kao Golgote: krvave drame što traje od »Krista do naših dana«.